Τι είναι τα δικαιώματα προαίρεσης και πώς λειτουργούν;

Όταν αγοράζετε ένα δικαίωμα προαίρεσης, αγοράζετε το δικαίωμα αγοράς ή πώλησης ορισμένου αριθμού τίτλων στο μέλλον σε ορισμένη τιμή. Για παράδειγμα, κάνετε τη συμφωνία να έχετε το δικαίωμα αγοράς 100 συγκεκριμένων μετοχών επί 6 μήνες σε προκαθορισμένη τιμή. Τα δικαιώματα προαίρεσης είναι ένα είδος παραγώγου. Αυτό σημαίνει ότι το προϊόν αντλεί την αξία του από την τιμή του υποκείμενου περιουσιακού στοιχείου. Το υποκείμενο περιουσιακό στοιχείο μπορεί να είναι δείκτης, μετοχή ή ακόμη και εμπόρευμα. Για παράδειγμα, έχετε δικαιώματα προαίρεσης επί δεικτών, όπως τα δικαιώματα προαίρεσης AEX, ή δικαιώματα προαίρεσης επί μετοχών, όπως τα δικαιώματα προαίρεσης ING. Η αξία ενός δικαιώματος προαίρεσης βασίζεται κυρίως στην τιμή αυτής της υποκείμενης αξίας, στην κινητικότητα της υποκείμενης αξίας και στην περίοδο ισχύος της σύμβασης. Υπάρχουν δύο είδη συμβάσεων δικαιωμάτων προαίρεσης, τα δικαιώματα προαίρεσης αγοράς (call options) και τα δικαιώματα προαίρεσης πώλησης (put options). Σε αυτό το άρθρο, θα εξηγήσουμε τη διαφορά ανάμεσα στα δύο και θα απαντήσουμε σε κάποιες συνηθισμένες ερωτήσεις σχετικά με τα δικαιώματα προαίρεσης.

Τι είναι το δικαίωμα προαίρεσης αγοράς;

Η αγορά ενός δικαιώματος προαίρεσης αγοράς (θέση αγοράς – long position) παρέχει το δικαίωμα, αλλά όχι την υποχρέωση, να αγοράσετε ένα υποκείμενο περιουσιακό στοιχείο σε προκαθορισμένη τιμή. Ο αγοραστής καταβάλλει ένα αντίτιμο για το δικαίωμα αυτό, το οποίο είναι επίσης γνωστό ως ασφάλιστρο (premium). Εκτός από την τιμή, προκαθορίζεται επίσης και η ημέρα κατά την οποία το δικαίωμα προαίρεσης θα λήξει, η οποία ονομάζεται ημερομηνία λήξης. Υποδεικνύει έως πότε ο αγοραστής του δικαιώματος προαίρεσης αγοράς έχει το δικαίωμα να αγοράσει. Κατά κανόνα, είναι επωφελές για τον αγοραστή να αγοράσει ένα δικαίωμα προαίρεσης, εάν αναμένει ότι η τιμή θα αυξηθεί κατά την περίοδο ισχύος της σύμβασης. Οι επενδυτές χρησιμοποιούν τη στρατηγική αυτή όταν προβλέπουν συγκεκριμένες κινήσεις στην αγορά. Από την άλλη πλευρά, ο πωλητής ενός δικαιώματος αγοράς (θέση πώλησης – short position) έχει πωλήσει το δικαίωμα αγοράς και, ως εκ τούτου, ενδέχεται να αναγκαστεί να πωλήσει το υποκείμενο στοιχείο βάσει των όρων της σύμβασης, εφόσον ο αγοραστής ασκήσει το δικαίωμα προαίρεσης. Οι αγοραστές και οι πωλητές δικαιωμάτων προαίρεσης αγοράς έχουν αντικρουόμενες προσδοκίες σε σχέση με το τι πρόκειται να συμβεί στην αγορά. Οι πωλητές αναμένουν ότι η τιμή του υποκείμενου περιουσιακού στοιχείου θα είναι χαμηλότερη από την τιμή άσκησης και το ασφάλιστρο κατά τη λήξη του δικαιώματος προαίρεσης. Οι πωλητές συμβολαίων δικαιωμάτων προαίρεσης ονομάζονται επίσης εκδότες (writers) και αναλύονται πιο κάτω σε αυτό το άρθρο.

Τι είναι το δικαίωμα προαίρεσης πώλησης;

Η αγορά ενός δικαιώματος προαίρεσης πώλησης (θέση αγοράς) παρέχει το δικαίωμα, αλλά όχι την υποχρέωση, να πωλήσετε υποκείμενα περιουσιακά στοιχεία σε προκαθορισμένη τιμή έως την ημερομηνία λήξης. Ο πωλητής ενός δικαιώματος προαίρεσης πώλησης (θέση πώλησης) έχει πωλήσει το δικαίωμα πώλησης στον αγοραστή και, ως εκ τούτου, ενδέχεται να αναγκαστεί να αγοράσει το υποκείμενο περιουσιακό στοιχείο με βάση τους όρους της σύμβασης. Αντίστοιχα με τα δικαιώματα προαίρεσης αγοράς, οι αγοραστές και οι πωλητές έχουν αντικρουόμενες προσδοκίες για το πώς θα εξελιχθεί η αξία της τιμής του δικαιώματος προαίρεσης. Για τον αγοραστή δικαιώματος πώλησης, είναι συνήθως επωφελές εάν αναμένει ότι η τιμή θα υποχωρήσει κατά την περίοδο ισχύος της σύμβασης. Ο πωλητής δικαιώματος πώλησης πιστεύει ότι η τιμή του υποκείμενου περιουσιακού στοιχείου θα είναι υψηλότερη από την τιμή άσκησης μείον το ασφάλιστρο του δικαιώματος προαίρεσης κατά τη λήξη.

Ποια είναι η τιμή άσκησης ενός δικαιώματος προαίρεσης;

Η τιμή στην οποία το υποκείμενο περιουσιακό στοιχείο μπορεί να αγοραστεί ή να πωληθεί ονομάζεται «τιμή άσκησης». Είναι επίσης γνωστή ως «τιμή εκτέλεσης». Η τιμή του δικαιώματος προαίρεσης επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, μεταξύ αυτών την τιμή της μετοχής, την κινητικότητα της μετοχής και τη διάρκεια της σύμβασης. Εάν το υποκείμενο περιουσιακό στοιχείο του δικαιώματος προαίρεσης είναι μετοχή, τότε η διαφορά τιμής ανάμεσα στην τιμή της μετοχής και στην τιμή άσκησης καθορίζει την αξία του δικαιώματος προαίρεσης.

Τι είναι η μόχλευση ενός δικαιώματος προαίρεσης;

Τα δικαιώματα προαίρεσης χρησιμοποιούν την επίδραση της μόχλευσης, όπως παρουσιάζεται στο πιο κάτω παράδειγμα. Χάρη σε αυτήν την επίδραση, το κέρδος που μπορείτε να αποκομίσετε από ένα δικαίωμα προαίρεσης είναι μεγαλύτερο από ό,τι εάν επενδύατε απευθείας στην υποκείμενη αξία (υπολογισμένο ως ποσοστό). Αυτό συμβαίνει επειδή με το δικαίωμα προαίρεσης χρειάζεται να επενδύσετε μικρότερο ποσό σε σύγκριση με μια απευθείας επένδυση στο υποκείμενο περιουσιακό στοιχείο. Παρόλα αυτά, με μια απρόβλεπτη κίνηση του υποκείμενου περιουσιακού στοιχείου, ενδέχεται να χάνετε χρήματα γρήγορα και σε συχνή βάση.

Τι είναι η ημερομηνία λήξης ενός δικαιώματος προαίρεσης;

AΌπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η ημερομηνία λήξης είναι η ημέρα κατά την οποία το δικαίωμα προαίρεσης λήγει. Άλλα παράγωγα, όπως τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης,, έχουν επίσης ημερομηνία λήξης. Γενικά, η ημερομηνία λήξης είναι η τρίτη Παρασκευή κάθε μήνα. Υπάρχουν, ωστόσο, εξαιρέσεις, για παράδειγμα, στην περίπτωση του δικαιώματος προαίρεσης λήξης μία ημέρας ή μίας εβδομάδας. Προτού λήξει η σύμβαση, οι κάτοχοι δικαιωμάτων προαίρεσης μπορούν να επιλέξουν να ασκήσουν το δικαίωμα, να κλείσουν τη θέση ή να το αφήνουν να λήξει χωρίς καμία αξία.

Τι σημαίνει «εκδίδω ένα δικαίωμα προαίρεσης»;

Η πώληση ενός δικαιώματος προαίρεσης ονομάζεται επίσης «έκδοση δικαιωμάτων προαίρεσης» (writing options). Στις συναλλαγές δικαιωμάτων προαίρεσης συμμετέχουν δύο συμβαλλόμενοι: ο αγοραστής και ο εκδότης. Όπως αναφέρθηκε, με ένα δικαίωμα προαίρεσης αγοράς, ο αγοραστής αποκτά το δικαίωμα να αγοράσει ένα συγκεκριμένο δικαίωμα προαίρεσης. Ο πωλητής (εκδότης), από την άλλη μεριά, ενδέχεται να υποχρεωθεί να πωλήσει τις μετοχές του στην προκαθορισμένη τιμή. Ο αγοραστής καταβάλλει το ασφάλιστρο δικαιώματος προαίρεσης, ενώ ο πωλητής (εκδότης) λαμβάνει το ασφάλιστρο δικαιώματος προαίρεσης. Ο αγοραστής ελπίζει ότι το υποκείμενο περιουσιακό στοιχείο θα σημειώσει άνοδο και ο πωλητής ελπίζει ότι θα σημειώσει πτώση.

	Αγορά	Πώληση
Δικαίωμα προαίρεσης αγοράς	Δικαίωμα αγοράς	Υποχρέωση πώλησης
Δικαίωμα προαίρεσης πώλησης	Δικαίωμα πώλησης	Υποχρέωση αγοράς

Τι καθορίζει την τιμή ενός δικαιώματος προαίρεσης;

Η τιμή ενός δικαιώματος προαίρεσης αποτελείται από δύο μέρη: την εσωτερική αξία και τη διαχρονική αξία.

Η εσωτερική αξία

Για να υπολογιστεί η καθαρή αξία ενεργητικού, η τρέχουσα τιμή της μετοχής συγκρίνεται με την τιμή εκτέλεσης. Συνεχίζοντας με το προαναφερόμενο παράδειγμα, η τιμή άσκησης είναι €21,00 ανά μετοχή. Ας υποθέσουμε ότι μια μετοχή είναι εισηγμένη στο χρηματιστήριο με τιμή €25,00. Η καθαρή αξία ενεργητικού είναι η διαφορά ανάμεσα στην τρέχουσα τιμή των €25,00 και στην τιμή άσκησης των €21,00 ανά μετοχή, στην προκειμένη περίπτωση είναι €4,00 ανά μετοχή. Η αξία, επομένως, του δικαιώματος αγοράς στα €21,00 είναι τουλάχιστον €4,00 ανά μετοχή.

Όταν ένα δικαίωμα προαίρεσης έχει εσωτερική αξία, τότε ονομάζεται «με θετική εσωτερική αξία». Αυτό είναι πιθανό τόσο για τα δικαιώματα προαίρεσης αγοράς όσο και για τα δικαιώματα προαίρεσης πώλησης. Για παράδειγμα, τα δικαιώματα προαίρεσης αγοράς έχουν θετική εσωτερική αξία όταν η τιμή εκτέλεσης είναι χαμηλότερη από την τιμή του υποκείμενου περιουσιακού στοιχείου. Ένα δικαίωμα προαίρεσης πώλησης έχει θετική εσωτερική αξία όταν η τιμή εκτέλεσης είναι υψηλότερη από την τιμή του υποκείμενου περιουσιακού στοιχείου. Εάν συμβαίνει το αντίθετο, το δικαίωμα προαίρεσης έχει «µηδενική εσωτερική αξία».

Η διαχρονική αξία

Η διαχρονική αξία ονομάζεται επίσης προσδοκώμενη αξία. Εξαρτάται κυρίως από την περίοδο ισχύος του δικαιώματος προαίρεσης και τη μεταβλητότητα της υποκείμενης αξίας. Η διαχρονική αξία υποδεικνύει αυτό που αναμένει η αγορά από την τιμή του υποκείμενου περιουσιακού στοιχείου. Στη διαχρονική αξία λαμβάνεται υπ’ όψιν ο χρόνος που απομένει έως την ημερομηνία λήξης. Κατά τον χρόνο λήξης, η διαχρονική αξία και η προσδοκώμενη αξία είναι σχεδόν μηδενικές.

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ αμερικανικών και ευρωπαϊκών δικαιωμάτων προαίρεσης;

Η συντριπτική πλειονότητα των δικαιωμάτων προαίρεσης είναι είτε αμερικανικού είτε ευρωπαϊκού τύπου. Η βασική διαφορά ανάμεσα στους δύο τύπους έγκειται στη λήξη. Με τα αμερικανικά δικαιώματα προαίρεσης, ο κάτοχος έχει το δικαίωμα να το ασκήσει οποιαδήποτε στιγμή πριν από τη λήξη στη συμφωνημένη τιμή. Αντίθετα, η άσκηση των ευρωπαϊκών δικαιωμάτων προαίρεσης γίνεται αποκλειστικά στην προσυμφωνημένη ημερομηνία και τιμή.

Γιατί να χρησιμοποιεί κανείς δικαιώματα προαίρεσης;

Πολλοί είναι οι λόγοι για τους οποίους οι επενδυτές ενδέχεται να επιλέξουν να επενδύσουν σε δικαιώματα προαίρεσης, αλλά οι δύο βασικότεροι αφορούν την κερδοσκοπία και την αντιστάθμιση. Η κερδοσκοπία είναι η περίπτωση κατά την οποία ένας επενδυτής λαμβάνει μια θέση στην αγορά και αναμένει την αύξηση ή τη μείωση της τιμής ενός περιουσιακού στοιχείου. Ο επενδυτής μπορεί, για παράδειγμα, να επιλέξει την κερδοσκοπία με ένα δικαίωμα προαίρεσης αγοράς αντί να αγοράσει απευθείας την υποκείμενη μετοχή, λόγω της μόχλευσης των δικαιωμάτων προαίρεσης, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως. Οι επενδυτές ενδέχεται να επιλέξουν να χρησιμοποιήσουν στρατηγικές αντιστάθμισης για να μειώσουν τον κίνδυνο απότομων πτώσεων στις τιμές. Για παράδειγμα, εάν ένας επενδυτής διατηρεί αρκετά μεγάλη θέση σε μια εταιρεία και θέλει να μειώσει τον κίνδυνο δραστικής υποχώρησης της τιμής, θα μπορούσε να αγοράσει ένα δικαίωμα προαίρεσης πώλησης. Με αυτόν τον τρόπο, ο επενδυτής μπορεί να «κλειδώσει» μια συγκεκριμένη τιμή πώλησης. Επίσης, εάν η τιμή της μετοχής υποχωρήσει κάτω από την τιμή άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης, ο επενδυτής μπορεί να ασκήσει το δικαίωμα προαίρεσης πώλησης που κατέχει, ελαχιστοποιώντας τις απώλειες.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι των δικαιωμάτων προαίρεσης;

Οι επενδύσεις σε δικαιώματα προαίρεσης μπορεί να είναι ανταποδοτικές, αλλά ενέχουν κινδύνους. Για παράδειγμα, η σύναψη αυτών των συμβάσεων εμπεριέχει συγκεκριμένα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Αυτό σημαίνει ότι διατρέχετε τον κίνδυνο να χάσετε το σύνολο της επένδυσής σας ή μεγαλύτερο ποσό. Εάν η τιμή της μετοχής είναι χαμηλότερη από την τιμή άσκησης του δικαιώματος αγοράς κατά την ημερομηνία λήξης, τότε χάνει την αξία του. Κατά την πώληση (έκδοση) δικαιώματος αγοράς, συνήθως χάνετε χρήματα όταν το επιτόκιο αυξάνεται. Στη συνέχεια, έχετε την υποχρέωση να παραδώσετε τη μετοχή στην τιμή άσκησης. Με το πωληθέν δικαίωμα προαίρεσης πώλησης, ο κίνδυνος αφορά την πτώση της τιμής. Ενδέχεται να χρειαστεί να αγοράσετε το υποκείμενο περιουσιακό στοιχείο στην τιμή άσκησης. Η τιμή αυτή είναι υψηλότερη από την τιμή της μετοχής; Τότε, έχετε ζημία από το δικαίωμα προαίρεσης πώλησης.

Προτού επενδύσετε σε δικαιώματα προαίρεσης, είναι σημαντικό να ενημερώνεστε πρώτα για τι είδους δικαιώματα προαίρεσης πρόκειται, αλλά το σημαντικότερο είναι να κατανοείτε τους κινδύνους. Όπως και άλλα σύνθετα προιόντα, τα δικαιώματα προαίρεσης δεν είναι κατάλληλα για αρχάριους επενδυτές.

Διαβάστε σχετικά με άλλα παράγωγα, όπως τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης..

Διαπραγμάτευση δικαιωμάτων προαίρεσης σε διαφορετικές συνθήκες αγοράς

Ακολουθούν ορισμένοι παράγοντες που πρέπει να λαμβάνετε υπόψη όταν αγοράζετε δικαιώματα αγοράς (call options) σε διαφορετικές συνθήκες της αγοράς:

• Οι αγοραστές αναμένουν ότι η τιμή της μετοχής θα αυξηθεί πάνω από την τιμή άσκησης πριν από τη λήξη του δικαιώματος προαίρεσης.
• Εάν η τιμή της μετοχής αυξηθεί πάνω από την τιμή άσκησης, ο αγοραστής μπορεί να ασκήσει το δικαίωμα προαίρεσης και να αγοράσει τη μετοχή στην τιμή άσκησης, πουλώντας την αμέσως στην τιμή αγοράς με κέρδος.
• Το κέρδος υπολογίζεται αφαιρώντας την τιμή άσκησης από την τιμή αγοράς, προσθέτοντας το ασφάλιστρο του δικαιώματος προαίρεσης και την προμήθεια μεσιτείας και πολλαπλασιάζοντας με τον αριθμό των συμβολαίων προαίρεσης (υποθέτοντας ότι κάθε συμβόλαιο αντιπροσωπεύει 100 μετοχές).

Εδώ μπορείτε να βρείτε ορισμένους παράγοντες που πρέπει να λάβετε υπόψη όταν πουλάτε δικαιώματα αγοράς (call options) σε διαφορετικές συνθήκες της αγοράς:

• Οι πωλητές των δικαιωμάτων αγοράς είναι αρνητικοί και πιστεύουν ότι η τιμή της μετοχής είτε θα πέσει είτε θα παραμείνει κοντά στην τιμή εξάσκησης κατά τη διάρκεια της διάρκειας ζωής του δικαιώματος.
• Εάν η τιμή αγοράς είναι στην ή κάτω από την τιμή εξάσκησης κατά τη λήξη, το δικαίωμα λήγει χωρίς αξία για τον αγοραστή και ο πωλητής διατηρεί το ασφάλιστρο ως κέρδος.
• Το δικαίωμα προαίρεσης δεν ασκείται επειδή ο αγοραστής δεν θα αγόραζε τη μετοχή σε τιμή εξάσκησης ίση ή υψηλότερη από την τιμή αγοράς. Ωστόσο, εάν η τιμή αγοράς είναι υψηλότερη από την τιμή άσκησης κατά τη λήξη, ο πωλητής του δικαιώματος προαίρεσης πρέπει να πωλήσει τις μετοχές στον αγοραστή στη χαμηλότερη τιμή άσκησης. Αυτό σημαίνει ότι ο πωλητής είτε πωλεί μετοχές από το χαρτοφυλάκιό του είτε αγοράζει τη μετοχή στην τιμή αγοράς για να εκπληρώσει το δικαίωμα προαίρεσης. Προκύπτει ζημία, η οποία εξαρτάται από τη βάση κόστους των μετοχών που χρησιμοποιήθηκαν, τα έξοδα διαμεσολάβησης και το ασφάλιστρο που εισπράχθηκε.

Οι πληροφορίες στο παρόν άρθρο δεν παρατίθενται για συμβουλευτικούς σκοπούς και δεν αποτελούν σύσταση για οποιαδήποτε επένδυση. Οι επενδύσεις ενέχουν κινδύνους. Ενδέχεται να χάσετε την κατάθεσή σας (ή μέρος αυτής). Σας συνιστούμε να επενδύετε μόνο σε χρηματοπιστωτικά προϊόντα που αντιστοιχούν στις γνώσεις και στην εμπειρία σας.